Τι είναι η συμπερίληψη ;
Σε πολλά σχολεία στον δυτικό κόσμο εισέρχονται άτομα από διάφορα πολιτισμικά και εθνικά πλαίσια εδώ και αρκετές δεκαετίες. Μέσω της μετανάστευσης έχει αυξηθεί αρκετά η ύπαρξη των πολυπολιτισμικών στοιχείων στα σχολεία . Αν παρατηρήσουμε τους μαθητές που φοιτούν στα σύγχρονα σχολεία θα έρθουμε σε επαφή με αρκετές διαφορετικές μειονότητες (Hachfeld et al., 2011). Τα παιδιά που προέρχονται από διαφορετικό πολιτισμικό και εθνικό πλαίσιο είναι πολύ πιθανό να εμφανίσουν μαθησιακές δυσκολίες και να χρειάζεται να ενταχθούν σε πρόγραμμα ειδικής αγωγής. Η ειδική αγωγή εμπερικλείει και όλα τα υπόλοιπα παιδιά από το ίδιο πολιτισμικό περιβάλλον, τα οποία παρουσιάζουν αδυναμίες και δυσκολεύονται να ανταπεξέλθουν στις ακαδημαϊκές απαιτήσεις. Η ειδική αγωγή από το 1994 με την διακήρυξη της Σαλαμάνκα η οποία υιοθετήθηκε από πολλά κράτη, έφερε στο φως την αξία της συμπερίληψης. Η συμπερίληψη προσφέρει το δικαίωμα σε κάθε παιδί με αδυναμίες που χρήζει ειδικής αγωγής να βρίσκεται στο κανονικό σχολείο. Εν κατακλείδι , η συμπερίληψη εξαλείφει τις ανισότητες και καταπολεμά τον ρατσισμό και τις προκαταλήψεις.
Η Περιθωριοποίηση των παιδιών με ειδικές ανάγκες στο παρελθόν
Πριν εφαρμοστεί η συμπεριληπτική εκπαίδευση τα άτομα με ειδικές ανάγκες βίωναν το φαινόμενο του ιδρυματισμού και της ασυλοποίησης. Τους προηγούμενους αιώνες πρυτάνευε η ιδεολογία της περιθωριοποίησης, ότι είναι διαφορετικό από το όλον έπρεπε να κρυφτεί, να περιοριστεί εφόσον για τα τότε δεδομένα, αυτό δεν ήταν φυσιολογικό. Τα άσυλα τα οποία φιλοξενούσαν τα άτομα με ειδικές ανάγκες λειτουργούσαν μακριά από την υπόλοιπη κοινωνία έτσι ώστε να μην ‘’βλάψουν’’ τους υπόλοιπους πολίτες. Η ειδική αγωγή συνοδευόταν από ένα πλούσιο λεξιλόγιο με λέξεις όπως αποδιοπομπή, εγκλεισμός, τιμωρία, αναμορφωτήριο, σωφρονιστήριο, φυλακή, κ.τ.λ. Υπήρχε μάλιστα και αστυνομική περιφρούρηση έτσι ώστε να τιμωρούνται τα άτομα τα οποία ήταν ‘’βλαβερά’’ για την κοινωνία. Οι συνθήκες αυτές άρχισαν σταδιακά να αλλάζουν εφόσον από το 1966 (Blatt & Kaplan) άρχισαν να δημοσιεύονται έργα και να διεξάγονται έρευνες με θέμα τα άτομα με ειδικές ανάγκες (Στασινός,2016).
Η έννοια της συμπερίληψης, οι προσπάθειες βελτίωσης και ο ρόλος της ένταξης των παιδιών με ΕΕΑ στο συνηθισμένο σχολείο
Η περιθωριοποίηση που ένιωθαν τα παιδιά με ειδικές ανάγκες έχει μειωθεί σε μεγάλο βαθμό εφόσον με την πάροδο των χρόνων έγιναν προσπάθειες για την αντιμετώπιση των δυσκολιών με στόχο το παιδί και τους τρόπους με τους οποίους η κοινωνία και το εκπαιδευτικό σύστημα θα μετατραπεί σε αρωγό της προσπάθειας αυτής. Έπειτα από τα ιδρύματα δημιουργήθηκαν ειδικές εκπαιδευτικές δομές έτσι ώστε να υπάρχουν κατάλληλα καταρτισμένοι εκπαιδευτικοί για την διδασκαλία των παιδιών αυτών. Ωστόσο, η ενέργεια αυτή επέφερε έντονες κριτικές εφόσον και με αυτόν τον τρόπο το παιδί βρισκόταν σε ένα διαφορετικό σχολείο από τα υπόλοιπα (Armstrong, 2016).Η πλήρη συμπερίληψη στην οποία τα άτομα με ΕΕΑ ανάλογα με τις δυνατότητες τους εκπαιδεύονται μαζί με τα υπόλοιπα παιδιά της συνηθισμένης τάξης στο σχολείο της γειτονίας τους έχει αποδειχθεί ότι ελαχιστοποιεί το αντίκτυπο του στίγματος. Στην περίπτωση αυτή το άτομο δεν περιθωριοποιείται και μεγαλώνει όπως όλα τα παιδιά, αλλά επιτακτική ανάγκη στην όλη διαδικασία είναι η συνεργασία γενικής και ειδικής αγωγής, για την δημιουργία ενός εκπαιδευτικού προγράμματος και δραστηριοτήτων οι οποίες θα είναι σχεδιασμένες ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες του παιδιού (Fuchs, 2009). Συγκεκριμένα, η συμπερίληψη αναγνωρίζει τις ιδιαιτερότητες του κάθε παιδιού και την ανάγκη για τροποποίηση του εκπαιδευτικού προγράμματος, έτσι ώστε το παιδί με ειδικές ανάγκες να μην εγκλωβίζεται στο ειδικό σχολείο και παράλληλα να επιτυγχάνει τους εκάστοτε μαθησιακούς του στόχους.
Το παραπάνω video είναι δουλειά μαθητών του 12ο σχολείου Πάτρας, το οποίο πήρε μέρος στο 10ο festival Δράμας.
Συμπέρασμα
Είναι μείζονος σημασίας ζήτημα για την ύπαρξη της συμπερίληψης να υπάρχουν ορισμένες προϋποθέσεις, όπως για παράδειγμα η κατάρτιση όλων των εμπλεκόμενων φορέων (γονέας-παιδί-σχολείο) αλλά και οι κατάλληλες υποδομές. Επίσης πολυσήμαντος είναι ο ρόλος του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει να εφαρμόζει το κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό το οποίο να ανταποκρίνεται στις ιδιαιτερότητες του κάθε παιδιού. Επομένως γίνεται αισθητή η ανάγκη για προσαρμογή του αναλυτικού προγράμματος στις εκάστοτε ανάγκες.
Παρακάτω θα δούμε συμπεριφορές και τρόπους που βοηθούν την σχέση αυτή :
Οι εκπαιδευτικοί οφείλουν:
- Να αφουγκράζονται τις ανησυχίες και τις επιθυμίες των γονέων.
- Να διαμορφώσουν μία ειλικρινή και σταθερή συμπεριφορά απέναντι στους γονείς.
- Να προάγουν τον διάλογo χωρίς την χρήση ετικετών.
- Να ενημερώνουν τους γονείς όχι μόνο για τις αδυναμίες αλλά και για τις δυνατότητες του παιδιού.
- Να δημιουργούν ένα κλίμα ασφάλειας και εμπιστοσύνης στο οποίο θα είναι σε θέση να το εκμεταλλευτούν οι γονείς έτσι ώστε να εξωτερικεύσουν απορίες, αγωνίες και εμπειρίες σχετικά με το παιδί με ειδικές ανάγκες.
Οι γονείς οφείλουν
- Να αφουγκράζονται τις ανάγκες των εκπαιδευτικών.
- Να τηρούν και αυτοί με την σειρά τους μία ειλικρινή στάση απέναντι στον εκπαιδευτικό.
- Να συνειδητοποιήσουν τις ανάγκες του παιδιού τους και να αισθητοποιήσουν τις δυσκολίες και τα θέλω του παιδιού.
- Να εντοπίζουν όχι μόνο τις δυνατότητες αλλά και τις αδυναμίες του παιδιού τους.
- Να αισθητοποιούν στον εκπαιδευτικό μέσω του διαλόγου τις δικές τους απορίες, ανησυχίες και φόβους σχετικά με το παιδί (Τσιμπιδάκη, 2007).
Πηγές εικόνων:
1, magnesianews,gr
2, 3pointmagazine
3, podbean.com
Βιβλιογραφικές πηγές:
Armstrong, F., Armstrong, D., & Barton, L. (2016). Inclusive education: policy, contexts and comparative perspectives. Routledge.
Fuchs, W. W. (2009). Examining teachers’ perceived barriers associated with inclusion. Journal of Southeastern Regional Association of Teacher Education, 19(1), 30- 35.
Hachfeld, A., Hahn, A., Schroeder, S., Anders, Y., Stanat, P., & Kunter, M. (2011). Assessing teachers’ multicultural and egalitarian beliefs: the teacher cultural beliefs scale. Teaching and Teacher Education, 27(6), 986-996.
Τσιμπιδάκη, A. (2007), Παιδί με ειδικές ανάγκες, οικογένεια και σχολείο. Μία σχέση σε αλληλεπίδραση. Αθήνα: Εκδόσεις: Ατραπός
Στασινός Π. Δ (2016), Η ειδίκευση εκπαίδευση 2020plus, Αθήνα, Εκδόσεις : Παπαζήση, σελ: 39-43.
