Ορισμός της Δυσλεξίας
Η δυσλεξία είναι μία σύνθετη διαταραχή πρόκτησης του γραπτού λόγου που εμφανίζεται με προβλήματα στην αποκωδικοποίηση και στην αναγνώριση μεμονωμένων λέξεων. Ο όρος είναι ελληνικός και έχει αφομοιωθεί από πολλές χώρες ανά τον κόσμο. Είναι με λίγα λόγια, μία σύνθετη ψυχοπαιδαγωγική και κοινωνική έννοια με ανομοιογενή εσωτερικά στοιχεία της οποίας η αντιμετώπιση της στηρίζεται στον ρόλο του εκπαιδευτικού και σε διάφορους άλλους εμπλεκόμενους φορείς. Η δυσλεξία χαρακτηρίζεται από την επιστημονική κοινότητα ως πρόβλημα υπέρ-αιωνόβιο εφόσον αρκετοί επιστήμονες μελετούσαν γι’ αυτό για παραπάνω από έναν αιώνα. Μέχρι και σήμερα είναι μία διαταραχή που απαντάται σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού επομένως το ερευνητικό ενδιαφέρον των ειδικών δεν έχει εξαντληθεί.
Οι ορισμοί που έχουν γνωστοποιηθεί ποικίλλουν αλλά παρουσιάζουν σημαντικές ομοιότητες αφού στηρίζονται στην αρχή του αποκλεισμού. Για παράδειγμα αν εξετάσουμε τους πρώτους ορισμούς αναφερόντουσαν στο έλλειμμα δυνατότητας του παιδιού στον γραπτό λόγο, σε άλλες περιπτώσεις έχουμε ορισμούς που αισθητοποιούσαν δυσκολία στην φωνολογία. Κάποιοι μελετητές όρισαν την διαταραχή της δυσλεξίας με τη ασυμβατότητα του νοητικού επιπέδου και της επίδοσης των παιδιών στα γλωσσικά μαθήματα. Τέλος άλλοι ορισμοί υλοποίησαν ένα είδος χαρτογράφησης των χαρακτηριστικών της δυσλεξίας και τον τρόπο παρέμβασής της στην σχολική τάξη. Με λίγα λόγια οι περισσότεροι ορισμοί της δυσλεξίας αναφερόντουσαν σε τι δεν είναι και όχι τι είναι επομένως παρατηρούμε μία δυσκολία εύρεσης ενός καθολικού ορισμού από την επιστημονική κοινότητα (Στασινός,2016). Ο πιο διαδεδομένος ορισμός της δυσλεξίας αισθητοποιήθηκε το 2010 από την IDA (InternationalDyslexiaAssociation), ο οποίος είναι ο εξής:
<< η δυσλεξία είναι ειδική μαθησιακή δυσκολία που έχει νευρολογική καταγωγή. Χαρακτηρίζεται από δυσκολίες για την ακριβή και / ή ευχέρεια στην αναγνώριση λέξεων και από φτωχή ικανότητα συλλαβισμού και αποκωδικοποίησης. Αυτές οι δυσκολίες τυπικά είναι αποτέλεσμα ανεπάρκειας στο φωνολογικό επίπεδο της γλώσσας που συχνά δεν είναι αναμενόμενο σε σχέση με άλλες γνωστικές ικανότητες και την πρόβλεψη των αποτελεσματικών οδηγιών στην τάξη. Δευτερεύουσες συνέπειες μπορεί να περιλαμβάνουν προβλήματα στην αναγνωστική ικανότητα και μειωμένη αναγνωστική εμπειρία η οποία μπορεί να εμποδίσει την ανάπτυξη του λεξιλογίου και προηγούμενης γνώσης. >> (Mather N. & Wendling B.,2012).
Ο ρόλος του εκπαιδευτικού- παρατηρήσεις-πρώιμες ενδείξεις
Η δυσλεξία εμφανίζεται από τους πρώτους 3-6 μήνες της ζωής του παιδιού, όσο ακόμα βρίσκεται στην προσχολική ηλικία. Αρκετοί γονείς νομίζουν πώς η δυσλεξία εμφανίζεται στο σχολείο αλλά αυτό είναι μία εσφαλμένη άποψη. Τα σημάδια σε αυτό το ηλικιακό φάσμα (3-6 μηνών) είναι αρκετά δύσκολο να γίνουν αντιληπτά από τον γονέα. Ο εκπαιδευτικός οφείλει να γνωρίζει πως οι ενδείξεις της δυσλεξίας ποικίλλουν, το παιδί μπορεί να εμφανίσει δυσκολία στην ανάγνωση, γραφή, ορθογραφία και στα μαθηματικά, ωστόσο κανένας δυσλεκτικός δεν εμφανίζει ακριβώς τα ίδια συμπτώματα με τον άλλον. Επομένως ο εκπαιδευτικός για να αναγνωρίσει αυτές τις ενδείξεις θα πρέπει να έχει διαβάσει αρκετά για το οικείο φαινόμενο (Ντέιβις Ρ., 2000). Επίσης, στην προσχολική ηλικία είναι άτοπο να υλοποιούνται γνωματεύσεις εφόσον το κάθε παιδί έχει διαφορετικό βαθμό ανάπτυξης. Παρόλα αυτά κάποια χαρακτηρίστηκα χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής όπως η αδυναμία συγκέντρωσης της προσοχής, μιλάμε για τις περιπτώσεις πεντάχρονων παιδιών που δεν μπορούν να ασχοληθούν με κάτι παραπάνω από 3-4 λεπτά. Ακόμη η ελλιπή κινητική ανάπτυξη στην οποία το παιδί αδυνατεί να πιάσει για παράδειγμα την μπάλα (παρουσιάζει πρόβλημα στον συγχρονισμό) και οι διαταραχές του προφορικού λόγου (καθυστέρηση ομιλίας/ διαστρεβλωμένη προφορά λέξεων που είναι δύσκολο να γίνουν αντιληπτές) (Αθανασιάδη Ε., 2001). Όπως αναφέραμε και παραπάνω ο βαθμός ανάπτυξης του παιδιού διαφέρει επομένως οι παρακάτω ενδείξεις μπορεί να υπάρχουν σε μεγάλο ή μικρότερο βαθμό, ανάλογα την περίπτωση:
- Καθυστέρηση στην ομιλία/προφορά λέξεων, η οποία παρουσιάζει μία σημαντική διάρκεια.
- Συχνή διάσπαση προσοχής.
- Ιδιαίτερος τρόπος σκέψης.
- Μιλάει διστακτικά.
- Δυσκολεύεται να βρει τις κατάλληλες λέξεις.
- Μπορεί να αργήσει να μιλήσει για την ηλικία του.
- Μπορεί να κρατήσει την προσοχή του για λιγότερο χρόνο από το κανονικό.
- Δυσκολεύεται να ακολουθήσει και να εκτελέσει οδηγίες.
- Μπερδεύει λέξεις που παρουσιάζουν ακουστικές ομοιότητες μήλο-ξύλο.
- Δυσκολία στην χρήση λέξεων που δηλώνουν κατευθύνσεις (π.χ πάνω κάτω).
- Οικογενειακό ιστορικό με πρόβλημα στο διάβασμα ή άλλες μαθησιακές δυσκολίες.
- Ζωγραφίζει το ίδιο πράγμα αρκετές φορές, ρωτάει το ίδιο πράγμα χωρίς να ενδιαφέρεται για την απάντηση.
- Είναι ακατάστατος.
- Μπορεί να ακούσει εξωτερικούς θορύβους αλλά δεν ακούσει τα καλέσματα των δικών του.
- Παρουσιάζει δυσκολία στην προσαρμογή δηλαδή σε κάθε νέο ξεκίνημα σε κάθε νέα αρχή.
- Δυσκολεύεται να βάλει σε σειρά αντικείμενα, όπως για παράδειγμα χρωματιστές χάντρες.
- Αδιαφορεί για τις δραστηριότητες που απαιτούν ακουστική παρακολούθηση.
- Δυσκολία στην αναγνώριση και ονομασία γνωστών αντικειμένων ή προσώπων.
- Πρόβλημα στην αποστήθιση τραγουδιών ή ποιημάτων με ομοιοκαταληξία ή ρίμα (Ντέιβις Ρ., 2000), (Αθανασιάδη Ε., 2001), (Αδαμόπουλος Π., 2002), (Κασσέρης Χρ., 2002), (Στασινός Δ., 2003), (Κουράκης Ι., 1997).
Πηγές :
Αθανασιάδη Ε., (Αθήνα, 2001), Η Δυσλεξία και Πως Αντιμετωπίζεται, Καστανιώτη.
Αδαμόπουλος Π., (Αθήνα, 2002), Δυσλεξία – Πώς να προστατέψετε το παιδί από την απειλή της, Σαββάλας.
Κασσέρης Χρ., (Αθήνα, 2002), Η Δυσλεξία, Σαββάλα.
Κουράκης Ι., (Αθήνα, 1997), Ανίχνευση στον κόσμο των μαθησιακών διαταραχών, Ελλήν.
Ντέιβις Ρ., Μπράουν Ε., (Αθήνα, 2000), Το χάρισμα Της Δυσλεξίας, Καστανιώτη.
Στασινός Δ., (Αθήνα, 2003), Δυσλεξία και Σχολείο, Gutenberg.
Στασινός, Δημήτριος Π. Η ειδική εκπαίδευση 2020 plus. Αθήνα 2016:298-305. Εκδόσεις Παπαζήση.
Mather Nancy & Wendling Barbara,(2012), Essentials of Dyslexia Assessment and Intervention, Wiley and Sons Inc., New Jersey.
Αρθρογράφος
Κωνσταντίνα Τουρλίδα, Ειδική νηπιαγωγός
