Ο θερινός δημοτικός κινηματογράφος «Αιολία» είναι ο μόνος που απέμεινε στην Καισαριανή.
Γράφει ο Σπύρος Τζόκας,
Πανεπιστημιακός – Συγγραφέας
⸎ Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΦΑΡΟΣ. Σούρουπο κάποτε στην Καισαριανή, τότε που τα φώτα ήταν λιγοστά από τα λίγα καταστήματα. Τα φώτα των αυτοκινήτων ελάχιστα, καθώς σπανίως διέτρεχαν τους κεντρικούς δρόμους και ακόμα σπανιότερα τα στενά. Ο δημοτικός φωτισμός ελάχιστος ή ανύπαρκτος. Κάποια καφενεία έσπαγαν κάπως το σκοτάδι. Η κεντρική λεωφόρος, Βασιλέως Κωνσταντίνου τότε, σχεδόν έρημη. Ο πραγματικός, όμως, και νοερός φάρος δεν ήταν άλλος από τον κινηματογράφο της γειτονιάς. Έντονα φώτα και χρωματιστά. Κινηματογράφος το όνειρο. Στις οθόνες οι θεατές ταξίδευαν, συμμετείχαν, πονούσαν, έκλαιγαν, χαίρονταν, γελούσαν, ταυτίζονταν με το καλό ενάντια στο κακό, χειροκροτούσαν αυθόρμητα τους ήρωες του καλού. Ήταν σαν ένα παραμύθι που έμοιαζε αληθινό. Ο κινηματογράφος δεν ήταν μια ακόμα διασκέδαση. Γίνονταν πύλη για άλλες πραγματικότητες για πολλές ζωές.
⸎ Η ΕΒΔΟΜΗ ΤΕΧΝΗ, όπως αποκαλείται, ξεκίνησε δειλά – δειλά στην πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα, αγαπήθηκε από το λαό και αγκαλιάστηκε. Στον λίγο χρόνο που λειτουργούσε ο κινηματογράφος είχαν ήδη, αναδειχθεί μεγάλοι πρωταγωνιστές και φυσιογνωμίες, όπως ο Σεργκέι Αϊζενστάιν, ο Τσάρλυ Τσάπλιν, ο Ρενέ Κλαιρ και, φυσικά, ο Ουώλτ Ντίσνεϋ.
⸎ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ. Οι δύο μεταπολεμικές δεκαετίες (1950-1970) αποτελούν μια «χρυσή εποχή» για τον ελληνικό κινηματογράφο. Οι ταινίες της δεκαετίας του ’60, αν και είναι πολιτικά συντηρητικές με έντονη ή κυρίαρχη τη μικροαστική ιδεολογία, αν και έντεχνα αγνοούν το πρόσφατο ταραγμένο παρελθόν αποτυπώνουν μια σειρά από πληροφορίες για τη μετεμφυλιακή Ελλάδα. Πληροφορίες για την πολιτική και κοινωνική κατάσταση, όπως η «Κόμισσα της φάμπρικας» του Ντίμη Δαδήρα (1966), για την απεικόνιση της οικονομικής κρίσης («Σάντα Τσικίτα» του Αλ. Σακελλάριου (1953), για τα ήθη («Δεσποινίς ετών 39» του Αλέκου Σακελλάριου (1954).
Ξεκίνησε ως κινηματογράφος Εκλαίρ. Μετονομάστηκε σε Νανά από το όνομα της κόρης του ιδιοκτήτη. Έκλεισε το 1975. Τη δεκαετία του ’80 λειτούργησε ως θέατρο Καισαριανής. Το 2007 το προπολεμικό κτίριο επί της Σμύρνης & Χρυστόμου Σμύρνης κατεδαφίστηκε και έγινε πολυκατοικία. ●φωτό 1: Σοφία Τριανταφύλλου – Όμορφη Καισαριανή ●φωτό 2: αρχείο ΚΕΜΙΠΟ.
⸎ ΕΚΛΑΙΡ. Το πρώτο σινεμά στην Καισαριανή. Το όνομα του δεν ήταν διόλου τυχαίο. Εκλαίρ σημαίνει αστραπή, λάμψη. Το ¨ΕΚΛΑΙΡ» μετονομάστηκε σε «ΝΑΝΑ». Στην ίδια ακριβώς θέση -Σμύρνης & Χρ. Σμύρνης- το ιστορικό χειμερινό σινεμά της Καισαριανής. Ξεκίνησε τη δεκαετία 50 και, δυστυχώς, έκλεισε το 1975, όταν η τηλεόραση είχε μπει στα σπίτια των ανθρώπων. Η αίθουσά του βρισκόταν στο ισόγειο ενός διώροφου κτιρίου, ενώ στον επάνω όροφο στεγαζόταν το 4ο δημοτικό σχολείο. Ήταν βαμμένη σε γκρίζο χρώμα, χωρίς ιδιαίτερα διακοσμητικά στοιχεία, και διέθετε κόκκινα μουσαμαδένια καθίσματα. Η είσοδος ήταν γωνιακή και πολύ μικρή και στο βάθος το ταμείο.
Αφίσα της ταινίας «Της κακομοίρας» (Μπακαλόγατος) του 1963 που φιλοτέχνησε ο Κώστας Σούτσος.
Το σινεμά της φτωχολογιάς με 5 δραχμές το εισιτήριο και ελληνικό ρεπερτόριο, αλλά και ενίοτε τούρκικο παραπονιάρικο για τις «αδικίες του κόσμου». Κούρκουλος και Καρέζη, Μπάρκουλης και Βουγιουκλάκη και οι μεγάλοι μας έλληνες κωμικοί, αλλά και πολύ Ξανθόπουλος και πολύ κλάμα στη Νανά. Η δημοφιλία της ΝΑΝΑΣ στην Καισαριανή ήταν πασιφανής. Χαρακτηριστική η ειρωνική φράση καθηγητή μαθηματικών στο μικτό γυμνάσιο Καισαριανής προς τους μη επιμελείς μαθητές: «Να σας δώσω από ένα ταληράκι να πάτε στη ΝΑΝΑ να δείτε τον «μπακαλόγατο!!!» Αργότερα το σινεμά της φτωχολογιάς και το Θέατρο των μεγάλων επιτυχιών προσκύνησαν το θεό της εποχής: την αντιπαροχή, το χρήμα. Έτσι, γκρεμίστηκαν αναμνήσεις και ιστορία!
Στην ταράτσα του κινηματογράφου Εκλαίρ τη δεκαετία του ’60 στεγαζόταν το 4ο Δημοτικό Σχολείο Καισαριανής. ●Φωτό: Σοφία Τριανταφύλλου – Όμορφη Καισαριανή
Οι προβολές τόσο στη ΝΑΝΑ, όσο και στα άλλα σινεμά της περιοχής άρχιζαν το αργότερο στις 4 το απόγευμα και νωρίτερα στις 2 το μεσημέρι. Οι κινηματογράφοι είχαν περικόψει τα έξοδα για τα «προγράμματα». Έδιναν ένα απλό μονόφυλλο, τυπωμένο στη μια όψη μόνο, με τα «λίγα λόγια για την υπόθεση». Υπήρχε ένα στερεότυπο κείμενο που ταίριαζε σε κάθε περίπτωση, «Ένα εξαιρετικό αριστούργημα που θα καταπλήξει. Κάθε σκηνή σκορπίζει ατέλειωτες συγκινήσεις…», και «λίγα λόγια» και να μπουν στο νόημα.
ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΘΕΑΤΩΝ. Ιστορικές έχουν μείνει κάποιες φράσεις των τότε θεατών: το θρυλικό «εδώ ήρθαμε», καθώς οι θεατές έμπαιναν στην αίθουσα μόλις έφταναν, ακόμα και στο τελευταίο δεκάλεπτο και έφευγαν στη σκηνή της προσέλευσής τους. «Ρίξε φλιτ», καθώς η τεχνολογία ήταν ακόμα ανεπαρκής και ελάχιστοι κινηματογράφοι διέθεταν ειδικές μηχανικές εγκαταστάσεις για αερισμό και… αρωματισμό. Οι ταξιθέτριες κυκλοφορούσαν με μια τρόμπα που περιέχει αρωματικό υγρό για να «φλιτάρουν». «Χασάπη γράμματα» φώναζαν οι θεατές όταν ο μηχανικός προβολής δεν έστελνε τους σωστούς υπότιτλους στη σωστή σκηνή. Πάντως, το «Χασάπη, γράμματα» έγινε φράση γενικής χρήσης για κάθε περίπτωση που κάτι δεν πήγαινε καλά με την προβολή ή τον ήχο. «Οι πρωινοί να φεύγουν!!» Οι παραστάσεις άρχιζαν από τις δύο ή τις τέσσερις και κάποιοι έβλεπαν το έργο τρεις φορές με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν θέσεις.
Κάποια σινεμά για να προσελκύσουν περισσότερους θεατές εκτός προγράμματος πρόβαλαν και Μίκυ Μάους. Φωτό από την ταινία «Σινεμά ο Παράδεισος (1988).
Η επιλογή δεν ήταν εύκολη, καθώς οι φωτογραφίες στις προθήκες των κινηματογράφων ήταν η μόνη πληροφόρηση. Φωτό από την ταινία «Αμαρτωλά χέρια» του 1963.
⸎ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΣΙΝΕΜΑ. Εκτός από τη ΝΑΝΑ υπήρξαν και άλλα σινεμά και μπορούσε κάποιος να επιλέξει τι ταινία θα παρακολουθήσει ανάμεσα στην περιπέτεια, τη συγκίνηση, τη δράση, την αγωνία ή τον ερωτισμό. Η επιλογή δεν ήταν εύκολη, καθώς οι φωτογραφίες στις προθήκες των κινηματογράφων ήταν η μόνη πληροφόρηση. Καθώς οι κινηματογράφοι στην Καισαριανή ήταν κοντά οι θεατές είχαν την ευκαιρία να περάσουν από τον καθένα, να χαζέψουν τις φωτογραφίες και να διαμορφώσουν την τελική τους επιλογή. Κάποια μάλιστα σινεμά για να προσελκύσουν περισσότερους θεατές εκτός προγράμματος πρόβαλαν και Μίκυ Μάους.
Στο σημερινό πάρκινγκ αυτοκινήτων στην είσοδο του Σκοπευτηρίου Καισαριανής στεγαζόταν ο θερινός κινηματογράφος «Αιολία». Επανιδρύθηκε από τον Δήμο Καισαριανής το 1994, σε κοντινό χώρο.
⸎ ΑΙΟΛΙΑ. Λίγο αργότερα από την ίδρυση του ΕΚΛΑΙΡ ήρθε και το θερινό σινεμά, η Αιολία. Όνομα βαρύ, που συμπυκνώνει και την φυσιογνωμία της συνοικίας μας. Αλμπάνο, Ανταμό, Ρομίνα Πάουερ, αλλά και ελληνικές κωμωδίες και περιπέτειες. Ταμ – ταμ στα διαλείμματα και κωκ. Από τους λίγους θερινούς κινηματογράφους που είναι πραγματικά βουτηγμένοι στο πράσινο. Ξεκίνησε το 1960, πήρε όνομα που θυμίζει χαμένες πατρίδες μετακινήθηκε, άλλαξε χέρια, το 1994 επανιδρύθηκε από το Δήμο Καισαριανής, αλλά πάντοτε στον ίδιο χώρο, στο θυσιαστήριο της λευτεριάς. Λαϊκό σινεμά που φιλοξενεί στο «πνιγμένο» από τα φυτά πανί του αγαπημένες κλασικές ταινίες, με τις άνετες καρέκλες σκηνοθέτη.
Η κωμωδία υπήρξε το αγαπημένο είδος του ελληνικού κινηματογράφου. Αφίσα της ταινίας «Ο άνθρωπος που έσπαγε πλάκα» του 1972.
ΣΤΗΝ ΑΙΟΛΙΑ λευκή οθόνη συναντά τα αστέρια και οι θεατές πιάνουν θέση με ποπ κορν ανά χείρας. Η βουκαμβίλια και το γιασεμί, τα πάνινα καθίσματα, τα αστέρια του ουρανού και το ευχάριστο δροσερό αεράκι δημιουργούν ρομαντικά, νοσταλγικά βράδια. Είναι μια λατρεμένη συνήθεια κάθε καλοκαίρι, εδώ και πολλές δεκαετίες, συνδεδεμένη σαν με ομφάλιο λώρο με τις πιο τρυφερές, τις πιο όμορφες παιδικές αναμνήσεις. Μία μεθυστική εμπειρία που ξεσηκώνει όλες τις αισθήσεις. Είναι οι αναμνήσεις από γλυκές βραδιές με πανσέληνο και αστέρια, από τα γέλια και τα δάκρυα με όσα διαδραματίζονται στο πανί, από τα πρώτα ραντεβού και τα πρώτα αθώα φιλιά, με πασατέμπο, γκαζόζα, λεμονάδα, Σάμαλι, παστέλι, κοκ –και μπιράλ!
Η είσοδος του Ατενέ, Ηρώων Σκοπευτηρίου & Δαμάρεως υπάρχει ακόμη. Σήμερα στον χώρο λειτουργεί γυμναστήριο.
⸎ ΣΙΝΕ ΑΤΕΝΕ. Μερικά μέτρα παρακάτω από τη ΝΑΝΑ, στην οδό Ηρώων Σκοπευτηρίου 14, λειτουργούσε ένα άλλο εξαιρετικό χειμερινό σινεμά, το ΑΤΕΝΕ. Αξιόλογος κινηματογράφος 475 θέσεων στα σύνορα Καισαριανής και Παγκρατίου, στον πρώτο όροφο αυτόνομου κτιρίου. Η είσοδος ήταν από την οδό Σκοπευτηρίου. Η ψηλοτάβανη, χωρίς εξώστη αίθουσα –που στένευε ελαφρά προς την οθόνη– ήταν από τις πιο κομψές της Αθήνας. Οι τοίχοι σκεπάζονταν από αλληλοκαλυπτόμενα επίπεδα και τα καθίσματα είχαν γαλαζοπράσινη υφασμάτινη ταπετσαρία. Μάλλον όμως ο όμορφος αυτός κινηματογράφος δεν ευνοήθηκε από τη θέση του που ήταν σε απόσταση από τα κέντρα των δυο συνοικιών. Ωστόσο το Ατενέ κατάφερε να αγγίξει την εικοσαετία (1964-1983) και στη συνέχεια μετατράπηκε σε γυμναστήριο. Το ρεπερτόριο του ήταν κάπως διαφορετικό από τη ΝΑΝΑ. Περιπέτειες, ταινίες δράσης, western και ενίοτε θρίλερ. Ήταν πιο ευρύχωρο από τη ΝΑΝΑ και πιο σύγχρονο. Καλύτερα καθίσματα, μεγάλη οθόνη και απολαυστικό μπαρ. Η είσοδος του κινηματογράφου αυτού παραμένει σχεδόν όπως ήταν παρά τη θεαματική αλλαγή χρήσης.
Πρόγραμμα του κινηματογράφου «Λητώ» (1968-1989) επί της Φορμίωνος 11. Σήμερα στον χώρο υπάρχει πολυκατοικία. ●Φωτό: Σοφία Τριανταφύλλου – Όμορφη Καισαριανή
⸎ ΣΙΝΕ ΛΗΤΩ. Προχωρώντας παρακάτω στα σύνορα της Καισαριανής με το Δήμο Αθηναίων, Φορμίωνος 11 & Θεαγένους θα συναντήσουμε έναν άλλο κινηματογράφο που λάμπρυνε την ιστορική αυτή συνοικία. Χτίστηκε εγκάρσια στο γωνιακό τμήμα του προϋπάρχοντος εκεί μεγάλου θερινού κινηματογράφου Άρια (1959 – 1967) και ονομάζονταν ΛΗΤΩ. Το προϋπάρχον ΑΡΙΑ ήταν μεγάλος, εντυπωσιακός κινηματογράφος 900 περίπου θέσεων στα σύνορα Καισαριανής και Αθήνας. Λειτούργησε εξαιρετικά από 1959 ως το 1967 και, καθώς οι μονοκατοικίες η μια μετά την άλλη αποτελούσαν ανάμνηση, έδωσε τη μισή του θέση για να χτιστεί κάθετα στο οικόπεδό του ο κινηματογράφος Λητώ. Λειτούργησε από το 1968 ως το 1989. Ένα ευρύχωρο σύγχρονο σινεμά με 880 θέσεις στην πλατεία και στον μεγάλο εξώστη που διέθετε. Λειτουργούσε και τον χειμώνα και το καλοκαίρι, καθώς είχε συρόμενη οροφή και πλευρικά ανοίγματα. Χωρίς να είναι πολυτελής, διακρινόταν για τη σύγχρονη αρχιτεκτονική και τους άνετους χώρους του. Ξεκίνησε στη Β’ προβολή και αργότερα μεταφέρθηκε στην Α’, προβάλλοντας κυρίως ταινίες του εμπορικού κινηματογράφου.
Διαφήμιση (1971) του κινηματογράφου «mini Rex» (1966-1991) επί της Φορμίωνος 87. Σήμερα στον χώρο υπάρχει σούπερ μάρκετ. ●Φωτό: Σοφία Τριανταφύλλου – Όμορφη Καισαριανή
⸎ ΜΙΝΙ ΡΕΞ. Ανηφορίζοντας τη Φορμίωνος συναντούσαμε έναν ακόμα κινηματογράφο της Καισαριανής, το Μίνι Ρεξ. Χωρούσε 500 θεατές και αποτελούσε δείγμα καλοσχεδιασμένου κινηματογράφου. Βρισκόταν σχεδόν στο ισόγειο μιας γωνιακής πολυκατοικίας. Η αίθουσα ήταν λευκή (οι τοίχοι με πιτσιλιστό επίχρισμα και ξυλεπένδυση στο κάτω μέρος) και τα μαύρα της μουσαμαδένια καθίσματα δημιουργούσαν μια ευχάριστη αντίθεση. Στους τοίχους, σε άτακτες θέσεις, φωτιστικά με γαλακτερή επίπεδη επιφάνεια που δέχονταν και διαφημίσεις. Υπήρχαν και παράθυρα, αν και το Μίνι Ρεξ δεν λειτούργησε ποτέ καλοκαίρι. Ήταν ένας όμορφος, φιλόξενος κινηματογράφος με διασκεδαστικό όνομα. Ξεκίνησε το 1966, στη 2η προβολή, και το 1975 ανέβηκε στην 1η. Λειτούργησε μέχρι το 1991 και στο χώρο του δημιουργήθηκε ένα σούπερ μάρκετ.
