H ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ● Αποκαλυπτικά στοιχεία του Υπουργείου Πρόνοιας το 1946

0Shares

Προσφυγικά παραπήγματα στην Καισαριανή, 1945-1946. Φωτογράφος: Βούλα Παπαϊωάννου, Μουσείο Μπενάκη.

 

Ξυπόλυτα ορφανά στο άσυλο Καισαριανής, 1945-1946. Φωτογράφος: Βούλα Παπαϊωάννου

 

Γράφει ο Νίκος Αθ. Σάμιος, Μαθηματικός, τέως πρόεδρος Δημοτικού Συμβουλίου Καισαριανής

 

Από τον πρώτο τόμο της Ιστορίας της Καισαριανής. Πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου, εκμαιεύω το εξής (13-3-1946):

Από το Υπουργείο Υγιεινής και κοινωνικής Πρόνοιας, ήρθε προς συμπλήρωση απογραφικό δελτίο που απευθυνόταν σε όλους τους Δήμους και τις Κοινότητες της Χώρας. Τούτο συμπληρωμένο, αποτελεί ένα σύντομο απολογισμό των όσων διημείφθησαν στο χώρο της Καισαριανής.

«Ερώτηση: Πόσας κατοικίας είχε προ της καταστροφής η Πόλης σας;

Απάν: 5.000.

Ε: Πόσο πληθυσμό; Α: 22.000.

Ε: Πόσαι κατοικίαι κατεστράφησαν ολοσχερώς; Α: 95.

Ε: Πόσαι υπέστησαν μερική καταστροφή; Α: 1.036.

Ε: Πόσαι δύνανται να επισκευασθώσιν; Α: 95.

Ε: Πού παραμένουν σήμερον οι κάτοικοι; Α: Παραμένουν προσωρινώς εις δωμάτια επιταχθεισών οικιών.

Ε: Δια τίνος τρόπου κατεστράφη η Κοινότης; Α: Δι’ εμπρησμού, λεηλασιών και βομβαρδισμών.

Ε: Ημερομηνία καταστροφής; Α: Κατοχή και Δεκεμβριανό κίνημα 1944.

Ε: Υφίσταται ανάγκη αλλαγής θέσεως του χωριού και ποία; Α: Όχι.

Ε: Ενδημούν νόσοι στην Κοινότητα και ποίαι; Α: Η ελονοσία και ο τυφοειδής.

Ε: Υπάρχουν νοσογόνοι εστίαι; (έλη, τέλματα , απορρίμματα κ.λ.); Α: Υπάρχουν λιμνάζοντα ύδατα και ανοικτοί βόθροι.

Ε: Εις ποίαν θέσιν και απόστασιν ευρίσκονται; Α: Τα μεν λιμνάζοντα ύδατα εις την κοίτην του Ηριδανού ποταμού, εκτός της κατοικημένης περιοχής του Δήμου, οι δε ανοικτοί βόθροι εντός των οικοδομικών τετραγώνων της αριστερής πλευράς του Συνοικισμού.

Ε: Υδρεύεται ο Δήμος; A: Μάλιστα, αφ’ ενός δια του υπάρχοντος δικτύου ύδρευσης και αφ’ εταίρου δια βυτιοφόρων αυτοκινήτων της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, δεδομένου ότι το δίκτυο είναι απολύτως ανεπαρκές.

Ε: Υπάρχει φωτισμός; Α: Υπάρχει αλλά δεν λειτουργεί.

Ε: Ποίον είναι το χαρακτηριστικόν πλεονάζον εργασιακόν στοιχείον της περιοχής; Α: Ως προσφυγικός συνοικισμός αποτελείται από μικροβιοτέχνες μικρο- επαγγελματίας και εργάτας.

Ε: Υγειονομική κατάσταση; Α: Ο Δήμος έχει: 7 ιατρούς, 5 φαρμακοποιούς, 4 μαίας. Οι έμμισθοι από την Κοινότητα είναι: 2 μαιευτήρες, 2 τακτικοί ιατροί, 2 έκτακτοι ιατροί. Υπάρχει δημοτικό ιατρείο, υπάρχει παιδικό ιατρείο, υπάρχει και το ιατρείο του Πατριωτικού Ιδρύματος (ΠΙΚΠΑ).

Ε: Πόσα παιδιά έχει η κοινότης: Α: Έως 3 ετών 1.100, από 3-6 982, από 6-12 1.938, από 12-18 1.842. Ορφανά πατρός 975, ορφανά μητρός 179, ορφανά πατρός και μητρός 177.

Ε: Πόσοι γονείς είναι ανίκανοι για συντήρηση των τέκνων τους; Α: 350.

Ε: Υπάρχουν κοινωφελή ιδρύματα; Α: Όχι.

Ε: Πόσοι κωφάλαλοι, τυφλοί και ανάπηροι υπάρχουν; Α: α) Άνδρες κωφοί 25 από 30-40 ετών, τυφλοί 82 από 30-40 ετών, ανάπηροι 250 από 18-35 ετών. β) Γυναίκες κωφαί 10 από 25-30 ετών, τυφλαί 5 από 25-30 ετών, ανάπηραι 24 από 25-30 ετών. γ) Παιδιά κωφά 5 από 3-18 ετών, τυφλά 10 από 3-18 ετών, ανάπηρα 15 από 3-18 ετών.

Ε: Εκ γενετής η μεταγενεστέρως; Α: Μεταγενεστέρως.

Ε: Πόσα θύματα έχει ο Δήμος από το 1940 μέχρι σήμερον συνεπεία του πολέμου; Α: 715 άνδρες, γυναίκες, παιδιά.

Ε: Ιδιοκτησίες του Δήμου; Α: Από 1-7-42 έως 30-6-44 ενοικίαζε το περίπτερο στην πλατεία αντί 760 δρχ. το μήνα, το οποίο κατεστράφη λόγω πολέμου».

Ο απολογισμός αυτός δείχνει το μέγεθος της καταστροφής, αλλά και τη θέληση των ανθρώπων να προασπίσουν τα ιδανικά τους και την ακεραιότητά τους. Έτσι λοιπόν οι πρόσφυγες, 24 χρόνια μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, ξεκινούν πάλι από την αρχή.

 

Ο λιμός στην Καισαριανή

Σύμφωνα με την απογραφή του 1940, πριν τον πόλεμο, η Καισαριανή είχε 20.151 κατοίκους.

Όπως υποστηρίζει ο ιστορικός Μενέλαος Χαραλαμπίδης*, κατά το χρονικό διάστημα από το Νοέμβριο του 1941 έως και τον Απρίλιο του 1942, 707 άνθρωποι κηδεύτηκαν στο νεκροταφείο της Καισαριανής, λόγω των άμεσων ή έμμεσων συνεπειών του Κατοχικού λιμού. Ο ιστορικός χαρακτηρίζει ως θύματα υποσιτισμού όσους έφεραν στα βιβλία και τις άδειες ταφής, ως αιτία θανάτου: πείνα, υποσιτισμό, ατροφία, εξάντληση, οιδήματα εκ πείνης και αβιταμίνωση. Το πρώτο θύμα από υποσιτισμό καταγράφεται στις 18 Ιουλίου 1941: πρόκειται για ένα βρέφος 11 ημερών.

Από το Νοέμβριο του 1941, η ραγδαία επιδείνωση του επισιτιστικού προβλήματος σε συνδυασμό με την έναρξη της λειτουργίας παιδικών και μαθητικών συσσιτίων, μετέβαλε την εικόνα ως προς τις πληθυσμιακές ομάδες που έπληττε ο λιμός.

Στις 3 Νοεμβρίου 1941, ένας 65χρονος εργάτης στην Καισαριανή, υπήρξε το πρώτο καταγεγραμμένο ενήλικο θύμα του υποσιτισμού. Από αυτό το χρονικό σημείο και έως την ύφεση του λιμού την άνοιξη του 1942, το τμήμα του πληθυσμού που έφερε με διαφορά τις μεγαλύτερες απώλειες, ήταν αυτό που ανήκε στην ηλικιακή ομάδα άνω των 60 ετών. Αντίθετα η ηλικιακή ομάδα 20-45 ετών σημείωσε στις ανατολικές συνοικίες σχετικά μικρές απώλειες, οι οποίες στη μεγάλη τους πλειοψηφία οφείλονταν στην έξαρση της φυματίωσης λόγω της κακής επισιτιστικής κατάστασης.

Το κρίσιμο, από επισιτιστική άποψη, επτάμηνο από το Νοέμβριο του 1941 έως και τον Απρίλιο του 1942, πέθαναν από πείνα 327 άτομα στην Καισαριανή. Το ίδιο χρονικό διάστημα, πέθαναν άλλα 380 άτομα στην Καισαριανή, λόγω της έξαρσης καρδιακών και εντερικών νοσημάτων, της φυματίωσης, της πνευμονίας, της βρογχίτιδας και άλλων ασθενειών.

Ο κ. Χαραλαμπίδης αναφέρει ότι «Ο λιμός “χτύπησε” κυρίως το τμήμα της συνοικίας όπου υπήρχαν ακόμη προσφυγικά παραπήγματα, όπως στην περιοχή γύρω από το ναό του Αγίου Νικολάου, την περιοχή της Δεξαμενής (όπου σήμερα βρίσκεται το δημαρχείο της Καισαριανής), την περιοχή του ρέματος όπου κατοικούσαν κυρίως Αρμένιοι και γενικότερα το τμήμα που βρίσκεται αριστερά της κεντρικής λεωφόρου και συνορεύει σήμερα με το χώρο της Πανεπιστημιούπολης Ζωγράφου. Οι 46 νεκροί των παραπηγμάτων στην περιοχή των Πευκακίων κοντά στο ρέμα της Καισαριανής, οι 39 της οδού Βρυούλλων, οι 32 της οδού Αλεξανδρουπόλεως (σήμερα Ηρώων Πολυτεχνείου) και οι 16 της μικρής οδού Ταντάλου (σήμερα Τζων Κέννεντυ) που εκτείνονταν μόλις σε έξι τετράγωνα, “σημάδεψαν” το χώρο, μεγιστοποιώντας τα ψυχολογικά αποτελέσματα του τρόμου που προκαλούσε ο θάνατος από την πείνα».

 

*Μενέλαος Χαραλαμπίδης, Η Εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης στην Αθήνα το Εαμικό αντιστασιακό κίνημα στις Ανατολικές συνοικίες της Αθήνας: Καισαριανή, Βύρωνας, Παγκράτι, Γούβα, Υμηττός, πτυχιακή διατριβή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.